W dniach 17 – 18 listopada 2018 r., Barbara Maciejak, Beata Mulik, Katarzyna Kozera – Owczuk, nauczycielki Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego im. J. Korczaka w Skierniewicach zostały oddelegowane do wzięcia udziału w Konferencji Szkoleniowej Fundacji Synapsis pt. „Autyzm bez lęku” poświęconej strategiom redukowania stresu i lęku życia osób z ASD.
Prelegentami konferencji byli:
Jessica Minahan (USA) – analityczka trudnych zachowań dzieci i młodzieży, licencjonowany
i certyfikowany pedagog specjalny /Med.., BCBA/ oraz międzynarodowy trener i wykładowca
Joanna Bargieł – psycholog, psychoterapeutka poznawczo – behawioralna. Posiada doświadczenie
w diagnozie i pracy terapeutycznej (zarówno indywidualnej jak i grupowej) z osobami w każdym wieku – od dzieci przedszkolnych poprzez młodzież szkolną aż do osób dorosłych. Zajmuje się również wsparciem wychowawczym i psychologicznym rodziców i młodzieży ze spektrum autyzmu.
Julie Beadla – Brown (Wielka Brytania) – od wielu lat zajmuje się i prowadzi badania w dziedzinie niepełnosprawności intelektualnej i rozwojowej. Jest także dyplomowanym psychologiem (HCPC)
i starszym członkiem School for Social Care Research, w którym prowadzi badania osób
z trudnościami w uczeniu się, w tym osób z autyzmem. Jest współautorką materiałów szkoleniowych związanych z budowaniem sieci wsparcia i poprawą jakości życia osób niepełnosprawnością intelektualną i rozwojową.
Pokonferencyjne refleksje
Przeżywanie stresu czy lęku jest od początku wpisane w życie każdego człowieka. Przybiera ono szczególnie nasiloną formę u osób z autyzmem. Badania pokazują, że 30% uczniów w wieku 14-18 lat doświadcza lęku. W związku z tym często używa się stwierdzenia „pokolenie lęku”.
Zaburzenia opisywane są jako zwiększona podatność na wystąpienie i utrzymywanie się reakcji lękowych. Podatność ta wiąże się z nadmiernym „zaabsorbowaniem” tematem lęku. Osoba taka częściej myśli o tym, czego się boi, szybciej kojarzy nieszkodliwe bodźce z zagrożeniem i trudniej rezygnuje z takiej interpretacji, w związku z czym utrzymują się u niej reakcje ciała charakterystyczne dla stanu „bycia przestraszonym”.
Zaburzenia lękowe u osób ze spektrum autyzmu mogą przejawiać się w zachowaniu ucznia poprzez:
konsekwentne unikanie rozmowy na jakiś temat,
zgłaszanie natrętnych myśli, nad którymi nie ma się kontroli,
nasilenie tendencji do monologowania na ulubione tematy,
wypowiedzi agresywne, wulgarne
unikanie pewnych sytuacji
nasilenia zachowań autoagresywnych, autostymulację,
wzmożone reakcje fizjologiczne np. pocenie się,
wyjątkowe zmęczenie.
W pracy edukacyjnej z osobami z autyzmem należy pamiętać, że zachowania autoagresyjne czy odmowa współpracy mogą wiązać się z zaburzeniami lękowymi. Czasami tradycyjne sposoby motywowania osób z ASD mogą okazać się niewystarczające. W niektórych przypadkach potrzebna jest konsultacja psychiatryczna w celu poprawy jakości życia naszego ucznia.
Wg Joanny Bargieł aktualnie najlepiej udowodnionym naukowo i skutecznym w terapii lęku jest podejście poznawczo – behawioralne. Wg niej skuteczna terapia musi:
uczyć niezbędnych życiowych umiejętności,
pomagać przetrwać kryzysowe sytuacje,
poprawiać jakość życia,
stymulować do samorozwoju.
Prawidłowy i skuteczny proces edukacyjno – terapeutyczny powinien składać się z trzech etapów:
Budowanie współpracy i poczucia bezpieczeństwa – zapewnienie stałej struktury miejsca
i czasu, stosowanie języka dostosowanego do ucznia, zapewnienie uczniowi możliwości wyboru.
Uczenie umiejętności wprowadzanie nowych wyzwań – uczenie nowych umiejętności, uczenie i wspieranie komunikowania się ,uczenie elastyczności, akceptowania zmian.
Ewaluacja postępów – ocena nabytych umiejętności, planowanie kolejnych działań.
Przestrzeganie tych podstawowych strategii może w znacznym stopniu zredukować lęk i uczynić proces edukacyjny bardziej przyjazny i skuteczny.
W edukacji lęku możemy skorzystać z wiedzy, którą zdobyliśmy na kursach dotyczących: trudnych zachowań u osób z autyzmem oraz rozwijania komunikacji i treningu umiejętności społecznych. Jessica Minhan podkreśliła, że nadmierny lęk uszkadza pamięć krótkotrwałą, w związku z tym proces edukacyjny może okazać się mało efektywny (wg niej w stresie uczeń traci 13-20 pkt IQ). Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań, które mają na celu de eskalowanie zachowań lękowych. Zrozumienie roli, jaką lęk odkrywa w zachowaniu dziecka, ma kluczowe znaczenie, a zastosowanie strategii zapobiegawczych jest kluczem do udanej edukacji.
Mamy nadzieję, że wiedza zdobyta podczas konferencji, przyczyni się do tego, że będziemy bardziej świadomie „zmieniać” świat dla uczniów z autyzmem, aby był dla nich źródłem wiedzy i radości bez lęku.
Tekst opracowały Barbara Maciejak, Katarzyna Kozera – Owczuk, Beata Mulik, na podstawie materiałów udostępnionych podczas konferencji.
